Rodzajniki cząstkowe w języku francuskim – przewodnik

Czym są rodzajniki cząstkowe w języku francuskim?

Rodzajniki cząstkowe (les articles partitifs) to ważny, a dla wielu początkujących również kłopotliwy, element francuskiej gramatyki. Służą do określania niepoliczalnej, nieokreślonej ilości czegoś. W języku polskim ich funkcję często pełni pominięcie rodzajnika lub słowo „trochę”.

Oto podstawowe formy rodzajników cząstkowych:

• du – dla rzeczowników rodzaju męskiego w liczbie pojedynczej (np. du fromage – trochę sera),

• de la – dla rzeczowników rodzaju żeńskiego w liczbie pojedynczej (np. de la confiture – trochę dżemu),

• de l’ – dla rzeczowników obu rodzajów w liczbie pojedynczej, zaczynających się na samogłoskę lub nieme „h” (np. de l’eau – trochę wody),

• des – dla rzeczowników w liczbie mnogiej (np. des légumes – trochę warzyw).

Zastosowanie rodzajników cząstkowych nie ogranicza się jednak do jedzenia i picia. Spotkamy je również w odniesieniu do pojęć abstrakcyjnych (np. avoir du courage – mieć odwagę) czy zjawisk pogodowych (np. Il y a du soleil – Jest słońce).

Rodzajniki cząstkowe – formy i zastosowanie

• Jedzenie i picie: Je mangedu poisson avec des frites. (Jem rybę z frytkami). Tu boisde l’ eau ou de la bière ? (Pijesz wodę czy piwo?).

• Pojęcia abstrakcyjne: Rodzajniki te stosuje się również przy wyrażaniu niepoliczalnych cech lub uczuć. Il faut avoirdu courage pour faire ça. (Trzeba mieć odwagę, żeby to zrobić). Elle ade la patience. (Ona ma cierpliwość).

• Zjawiska pogodowe: Francuzi często sięgają po konstrukcje z rodzajnikiem cząstkowym, opisując pogodę. Aujourd’hui, il y adu soleil et du vent. (Dzisiaj jest słońce i trochę wiatru). En hiver, il y a souventdu verglas. (Zimą często jest gołoledź).

Rodzajniki cząstkowe w liczbie pojedynczej

Rodzajniki cząstkowe w liczbie mnogiej

Rodzajniki cząstkowe a rzeczowniki niepoliczalne

Negacja a rodzajniki cząstkowe

W zdaniach przeczących zachodzi ważna zmiana: rodzajniki cząstkowe du, de la, de l’, des zmieniają swoją formę.

W zdaniu przeczącym wszystkie te formy zastępuje jedna, uniwersalna forma: de (lub d’ przed samogłoską i niemym „h”).

• Twierdzenie: Je boisdu café. (Piję kawę).

Przeczenie: Je ne bois pasde café. (Nie piję kawy / żadnej kawy).

• Twierdzenie: Elle mangede la soupe. (Ona je zupę).

Przeczenie: Elle ne mange pasde soupe. (Ona nie je zupy).

• Twierdzenie: Tu asde l’ argent. (Masz pieniądze).

Przeczenie: Tu n’as pasd’ argent. (Nie masz pieniędzy).

• Twierdzenie: Nous achetonsdes légumes. (Kupujemy warzywa).

Przeczenie: Nous n’achetons pasde légumes. (Nie kupujemy warzyw).

Od tej reguły istnieje jednak ważny wyjątek: czasownik être (być). W zdaniach z tym czasownikiem nawet w przeczeniu, rodzajnik cząstkowy pozostaje bez zmian.

• C’estdu fromage. (To jest ser).

• Ce n’est pasdu fromage, c’est du beurre. (To nie jest ser, to jest masło).

W tym przypadku nie stwierdzamy, że „nie ma sera”, lecz że „ten obiekt to nie ser”. Dlatego właśnie zachowujemy rodzajnik du.

Rodzajniki cząstkowe w kontekście czasowników

Użycie rodzajników cząstkowych jest ściśle powiązane z czasownikami, które wskazują na nieokreśloną ilość.

Rodzajnik cząstkowy najczęściej pojawia się po takich czasownikach jak:

• manger – jeść

• boire – pić

• prendre – brać / jeść / pić (w kontekście posiłku)

• acheter – kupować

• vouloir – chcieć

Używając tych czasowników w odniesieniu do jedzenia, picia lub innych rzeczy niepoliczalnych, sygnalizujemy, że chodzi o pewną, nieokreśloną porcję. Zobaczmy to na przykładach:

• Je mangedu poisson. (Jem rybę – jakąś jej część, niecałą rybę jako gatunek).

• Elle boitde l’ eau. (Ona pije wodę – jakąś ilość, niecałą wodę na świecie).

• Nous achetonsde la viande. (Kupujemy mięso – pewną ilość na obiad).

• Tu veuxdes frites ? (Chcesz frytki? – jakąś porcję).

Uwaga na czasowniki wyrażające upodobania!

Sytuacja wygląda inaczej w przypadku czasowników wyrażających upodobania, po których stosujemy rodzajniki określone (le, la, l’, les).

• aimer – lubić, kochać

• préférer – woleć

• adorer – uwielbiać

• détester – nienawidzić

Tę różnicę dobrze widać na poniższych przykładach:

• J’aimele chocolat. (Lubię czekoladę – jako produkt, ogólnie).

• Je mangedu chocolat. (Jem czekoladę – kawałek, jakąś jej ilość właśnie teraz).

Pierwsze zdanie wyraża ogólne upodobanie (do czekolady jako pojęcia), podczas gdy drugie dotyczy konsumpcji jej konkretnej części. Zasada jest prosta: czynność na części = rodzajnik cząstkowy; ogólne upodobanie = rodzajnik określony.

Rodzajniki cząstkowe w wyrażeniach ilościowych

Zasady użycia rodzajników zmieniają się, gdy chcemy sprecyzować ilość za pomocą określeń takich jak „dużo”, „mało” czy „kilogram”.

Gdy przed rzeczownikiem umieszczamy wyrażenie określające ilość, rodzajnik cząstkowy (du, de la, de l’, des) zanika, a jego miejsce zajmuje sam przyimek de (lub d’).

Zasada ta dotyczy zarówno przysłówków ilości, jak i jednostek miary. Najczęstsze z nich to:

• beaucoup de – dużo

• peu de – mało

• assez de – wystarczająco

• trop de – za dużo

• un kilo de – kilogram

• un litre de – litr

• une bouteille de – butelka

• un morceau de – kawałek

• une tasse de – filiżanka

• Je boisde l’ eau. (Piję wodę). -> Je boisbeaucoup d’ eau. (Piję dużo wody).

• Tu veuxdu sucre ? (Chcesz cukru?) -> Tu veuxun peu de sucre ? (Chcesz trochę cukru?)

• Nous achetonsdes pommes. (Kupujemy jabłka). -> Nous achetonsun kilo de pommes. (Kupujemy kilogram jabłek).

Należy pamiętać, że forma de jest w tych wyrażeniach niezmienna – nie zależy od rodzaju ani liczby następującego po niej rzeczownika (np. un kilo de pommes, a nie un kilo des pommes).